De nieuwe duurzame stadswijk in Antwerpen: springt Nieuw Zuid eruit?

Langs de Scheldekaaien, op een voormalig spoorwegemplacement, wordt er druk gebouwd aan wat Nieuw Zuid moet worden. Hoever staat de duurzame nieuwe stadswijk, die plaats zal bieden aan 5000 bewoners?

Is er vraag naar een nieuwe wijk in de stad?

Sam De Maeyer, projectontwikkelaar Triple Living: ‘Met Nieuw Zuid slaat de Stad Antwerpen twee vliegen in één klap: rekening houden met de verwachte bevolkingsgroei – tegen 2030 worden 13% meer inwoners verwacht in de stad – en klimaatneutraal worden tegen 2050. We moeten duurzame én leefbare oplossingen zoeken voor meer woonruimte. Ruime, open bebouwing met een grote tuin is maatschappelijk niet meer verantwoord, er is een hogere densiteit nodig.’

Er wordt gesproken over het grootste park van ’t stad. Hoe is dat verenigbaar met al die hoge, opvallende gebouwen?

De Maeyer: ‘De combinatie van laag- en hoogbouw moet het stadsweefsel zo getrouw mogelijk reflecteren. De hele buitenruimte is ontworpen door landschapsarchitect Bas Smets, twintig hectaren terrein die vroeger voor niemand toegankelijk waren, worden een park waar gebouwen zijn ingepland. Juist omdat we in de hoogte gaan, is er ruimte voor groen. Twaalf hectaren werden voorbehouden voor beplanting – een verhouding van 60% groen tegenover de 12% van de binnenstad. Het moet lijken alsof de gebouwen groeien in een park.

‘Hoogbouw levert ook fantastische uitzichten op. Eén van de basisvoorwaarden in het masterplan is trouwens dat iedereen uitzicht moet hebben: op de Schelde, het park of ander groen, zoals een binnentuin. De densiteit wordt gecompenseerd door veel groen en grote privébuitenruimtes zoals terraskamers die je kan afsluiten en er komt een enorm park van 6 hectaren waar geen gebouwen zullen staan. De omgeving is deel van de architectuur geworden. Het draait allemaal rond het idee: hoe kunnen we de buitenruimte en vergezichten optimaal gebruiken en hoe vult een bepaalde architect dat in.’

Moesten de architecten zich aan ecologische voorschriften houden? En hoe kan je het groene gedrag van de inwoners sturen?

De Maeyer: ‘Op vlak van ecologie voorziet het masterplan voor de wijk specifieke richtlijnen: elk gebouw mag een maximale warmtevraag van 15kWh per vierkante meter hebben. Alle appartementen voldoen aan de energiepassiefnorm en elk gebouw heeft een afleverset met warmtewisselaar om aan te sluiten op het warmtenetwerk. Ook moet elk gebouw voorzien zijn van slimme digitale meters om energieproductie- en levering op te volgen. Er zijn groendaken en wadi’s – beekjes met beplanting – die de stedelijke hitte en het probleem van regenwaterafvoer op natuurlijke wijze oplossen. Het gedrag van de inwoners kunnen we natuurlijk enkel stimuleren, vanuit de Stad Antwerpen gebeurt dat met Circulair Zuid. Dit project, gesubsidieerd door de E.U., wil duurzaam gebruik van energie, water, afval en materialen stimuleren en een circulaire dynamiek creëren in de wijk. Duurzaam gedrag wordt aangemoedigd met behulp van slimme technologieën en een beloningssysteem. Inwoners kunnen drie jaar lang experimenteren met circulaire economie, zowel met energieproductie en -verbruik als afvalverwerking en gedeelde goederen en diensten.’

Antwerpen is een en al verkeerskluwen. Hoe goed is Nieuw Zuid bereikbaar?

De Maeyer: ‘Nieuw Zuid zelf is autoluw aangelegd, met woonerven en wandelpaden. Daardoor heb je hier ook geen doorgaand verkeer van andere buurten. Er zijn ook geen bovengrondse parkeerplaatsen om autogebruik te ontraden. Verder is Nieuw Zuid goed bereikbaar met het openbaar vervoer: treinstation Zuid ligt op 800 meter, er is tram 4 op de Bolivarplaats en een eigen Velo-station. Daarnaast hebben we ook gezorgd voor laadpalen voor elektrische fietsen en veel fietsenstallingen.’

Hoe levendig is de buurt? Wonen er effectief al mensen? En is een flat hier economisch haalbaar voor minder bemiddelde burgers?

De Maeyer: ‘De plannen dateren van 2009, het einde is voorzien tegen 2028. We werken nu gebouw 17 af van de 38 op de planning – goed voor 2500 units, of ongeveer 5000 bewoners. Daarnaast komen hier ook mensen werken, er zijn studentenkoten, er is het commerciële gedeelte en ondersteunende diensten zoals een crèche, service flats en een hotel. Het sociale weefsel is erg belangrijk. Dat wordt gestimuleerd door collectieve ruimtes, het park, aanleg van wandelpaden, collectieve daktuinen en vooral ook een mix van diverse bewonerstypes. Zo wonen er al een honderdtal studenten. De toren met sociale woningen die er al stond, zal afgebroken en heropgebouwd worden – hij wordt smaller en hoger. De bewoners hebben allemaal een brief gekregen met de vraag of ze op Nieuw Zuid willen komen wonen. We hebben een heel breed prijzengamma, we hebben al appartementen verkocht vanaf 164.000 euro. Als je 200 vierkante meter wil met zicht op de Schelde, betaal je daar natuurlijk voor, maar in een gebouw dicht bij een centrumplein betaal je minder. Bovendien heeft een goedkopere flat van 50 vierkante meter makkelijk een terras van 30 vierkante meter dat je volledig kan afsluiten en gebruiken als een volwaardige ruimte.’

Een buurt ontwikkelt zich normaal traag. Inwoners komen er over jaren, decennia, eeuwen verspreid wonen. Voelt deze wijk niet kunstmatig aan?

De Maeyer: ‘We willen geen slaapstad of afgesloten community voor de happy few zijn, daar hebben we als projectontwikkelaar ook geen baat bij. Je moet zorgen dat er op elk moment leven is. Nieuw Zuid wil aansluiten bij ’t Zuid dat gewoon op wandelafstand ligt. Het moet een onderdeel zijn van de stad, dus moeten we ervoor zorgen dat mensen ook naar ons komen. In het lagere deel van de gebouwen proberen we dynamiek te creëren, met een lunchplek als Barchel, Gallery Sofie Van de Velde, een kapper, een restaurant. Daar werken we als projectontwikkelaar aan mee. We wilden ook absoluut Plein Publiek erbij: dat zijn jonge mensen die bezig zijn met dingen die voor een projectontwikkelaar misschien niet onmiddellijk prioriteit zijn, maar zij kunnen hier de buurt bruisend houden.’