Waarom de Vlaming geen kraantjeswater drinkt (en dat eigenlijk onterecht is)

Mei Plasticvrij zette ons aan om onder andere afscheid te nemen van flessenwater. Dat zou dankzij de goede kraantjeswaterkwaliteit geen grote uitdaging mogen zijn. Maar niet iedereen heeft zoveel geluk als de Vlaming.

Mei 2018 stond in het teken van een gloednieuwe bewustwordingscampagne. Na een succesvolle actie die het dagelijks eten van vlees in vraag stelde, moest alcohol het onderspit delven. Nu is plastic de grote boosdoener. Voor de Vlaming was het een heuse overwinning om een maand zonder de milieuvervuilende kunststof te leven. Intussen verspillen we drinkbaar water aan de wasjes en de plasjes en blijven we flessen Spa Reine, Chaudfontaine en Vittel kopen.

‘Het is eigenlijk zonde om kwaliteitsvol water te gebruiken om het gras te sproeien. Of nog erger: om het gewoon door het toilet te spoelen’, aldus Katrien Smet, woordvoerder van de Vlaamse Milieumaatschappij (VMM).

Kosten en baten van kraanwater

Water van de kraan drinken heeft talrijke voordelen. Maar laat het vooral een deugd voor het milieu zijn. Uit cijfers van de Openbare Vlaamse Afvalstoffenmaatschappij (OVAM) blijkt dat de gemiddelde Vlaming jaarlijks zo’n vijftien kilogram pmd-afval verzamelt. Daarvan bestaat iets minder dan de helft (6,6 kilogram) uit kunststofverpakkingen of plastic. Dat plastic wordt gesorteerd en gerecycleerd, maar sorteeranalyses van OVAM tonen aan dat er per jaar nog eens vijftien kilogram extra kunststoffen per Vlaming bij het restafval belanden. Enkel kraantjeswater drinken zou met andere woorden 21,6 kilogram minder plastic per Vlaming betekenen. Bovendien gaat daarvan minstens vijftien kilogram plastic verloren omdat het met de overige ingrediënten van een restafvalzak, in een verbrandingsoven in rook opgaat.

Kraantjeswater is trouwens een pak voordeliger voor de portemonnee. In Europa zou het lager verbruik van gebotteld water zelfs tot 600 miljoen euro per jaar uitsparen. Voor een literfles van een A-merk betaal je in Vlaanderen ongeveer een euro. Voor dezelfde prijs tap je maar liefst 200 tot 300 liter rechtstreeks van de kraan. ‘Bovendien moet je niet naar de winkel rijden’, voegt Katrien Smet eraan toe.

Ook de gezondheidsvoordelen zijn dezelfde als die van het gebotteld exemplaar. Zo bevat kraantjeswater ook mineralen zoals calcium (kalk) en is het, dankzij het lage natriumgehalte, zeer geschikt voor mensen met hart- en vaatproblemen. ‘De kwaliteit van kraantjeswater wordt trouwens strenger gecontroleerd dan die van flessenwater’, vult Katrien Smet aan.

Toch is het in landen zoals België nog steeds ongewoon voor restaurants om een kan met kraantjeswater aan te bieden. Dat moet veranderen volgens de Europese Commissie. Door kraantjeswater gratis aan te bieden, moedig je de consument aan om het te drinken. Zo kan je volgens EU-commissaris Frans Timmermans het aantal PET-flessen met zeventien procent terugdringen.

Zestig strenge parameters

De uitstekende drinkwaterkwaliteit geldt voor de meeste landen in Europa. Tenslotte testen de lidstaten het drinkwater op zestig verschillende parameters, waaronder pesticiden, bacteriën en chemicaliën. Dat zijn enkele besmettingsvormen die drinkwater onveilig kunnen maken. Vlaanderen scoort helemaal niet slecht op dat vlak. ‘De kwaliteitseisen zijn hier dan ook vrij hoog’, volgens Katrien Smet.

De watermaatschappijen zorgen ervoor dat het water aan die eisen voldoet. Voordat ze ermee aan de slag gaan, winnen ze water uit de grond of uit rivieren, meren en andere bronnen. Vervolgens zuiveren ze het. Het zuiveren is een noodzaak want een waterbron blijft erg gevoelig voor besmetting door ziektekiemen en bacteriën.

Parasieten, virussen en andere vieze beestjes

Zo was de Ourthe afgelopen zomer een broeihaard voor ziektekiemen. De rivier stuurde zo maar even twee jeugdbewegingen voor de afloop van hun kamp naar huis. De kinderen hadden simpelweg in de rivier gezwommen en kregen daarna last van hevige buikkrampen, een symptoom van buikgriep of het Norovirus. Het hardnekkige virus verspreidt zich ongelofelijk snel en kan je zomaar besmetten door een geïnfecteerd persoon – tot twee dagen nadat hij/zij genezen is- de hand te schudden. Of door in het besmet water te zwemmen weliswaar. Ervan drinken is nog gevaarlijker.

Het Norovirus prijkt op een derde plaats in de toptienlijst van ’s werelds meest voorkomende besmettingsvormen van water. Op nummer één staat de Giardia parasiet, een van de belangrijkste oorzaken van diarree. De parasiet woekert wereldwijd en voornamelijk in water dat werd besmet door uitwerpselen van dieren. In België en Nederland treft de ziekte meestal jonge kinderen. De Giardia parasiet is gevaarlijk omdat hij ervoor zorgt dat zijn geïnfecteerde gastheer minder voedsel verteert en minder mineralen opneemt.

Legionella staat op een tweede plaats in de top tien en is een nieuwkomer op de Europese lijst van parameters. Die bacterie veroorzaakt een acute infectie van de luchtwegen. Andere boosdoeners op het lijstje zijn salmonella en Hepatitis A, een ziekte waar wij voor ingeënt kunnen worden, maar waar Afrikanen, Aziaten en Zuid-Amerikanen gewoon vatbaar voor zijn. Bovendien zorgen watermaatschappijen dat de schadelijke ziektekiemen uit ons kraantjeswater blijven. Zoveel geluk hebben derdewereldlanden niet.

Hoe is het met andere landen gesteld?

Terwijl het streng gecontroleerde water van Europese lidstaten non-stop uit de kraan stroomt, worstelen 844 miljoen mensen wereldwijd met het vinden van water. En als ze water vinden, is dat vaak geen veilig drinkwater. Zo dronk in 2015 een tiende van de wereldbevolking nog van een onveilige waterbron.

In Oeganda doet 61 procent van de bevolking het zonder veilig drinkwater of water dat rechtstreeks uit de kraan komt. Voor Ethiopië is dat 58 procent en in Tanzania heeft slechts de helft van de bevolking toegang tot drinkbaar water. Verder doen landelijke gebieden het minder goed dan stedelijke gebieden. Vooral in de Kaukasus en Centraal-Azië is het verschil groot. Daar maken minder dan 40 procent van de plattelandsbewoners gebruik van leidingwater. De groep met pechvogels is groot – in totaal 844 miljoen van de wereldbevolking – en moet het met onbeschermd water doen.

Dodelijke gevolgen

Onveilig, besmet water drinken heeft enkele ernstige gevolgen. Elke negentig seconden sterft er iemand aan de gevolgen van besmet water. Dat betekent dat er ongeveer vier mensen gestorven zijn sinds je dit artikel leest, vijf als je wat trager leest. Dat cijfer ligt volgens de VN zelfs hoger dan het aantal oorlogsslachtoffers.

Een van de meest voorkomende ziektes is diarree, een gevolg van het Norovirus of de Giardia parasiet. Het lijkt misschien een onschuldige ziekte, maar in Zuidoost-Azië en Afrika is de ziekte verantwoordelijk voor ongeveer 8,5 procent van alle sterfgevallen. Dat maakt diarree dodelijker dan aids, malaria en mazelen. 88 procent van die diarree geassocieerde sterfgevallen zijn te wijten aan het drinken van onveilig drinkwater.

Vooral kinderen jonger dan vijf jaar zijn zeer gevoelig voor de gevolgen van diarree. De ziekte is de derde grootste verantwoordelijke voor kindersterfte wereldwijd. Kenmerken zijn de waterachtige ontlasting die kan leiden tot uitdroging. In landen waar er sowieso al waterschaarste heerst, spreekt het voor zich dat de dood een gevolg kan zijn.

Over smaken en kleuren valt niet te twisten

De Vlaming treft het om te kunnen kiezen tussen milieuvriendelijk kraantjeswater of de versie in een plastic flesje. Laat daarover geen debat bestaan. Ook over smaken en kleuren valt niet te twisten. Sommigen vinden Spa Reine veel beter smaken dan Vittel of net omgekeerd. Dat geldt ook voor kraantjeswater. ‘Smaken kunnen dan wel verschillen. En het water van een kraan in Knokke smaakt misschien een beetje anders dan het Limburgs kraantjeswater. Maar als het water je niet bevalt, kan je dat met een citroenschijfje of muntblaadje oplossen’, tipt Smets.

‘Sommige watermaatschappijen gebruiken grondwater, andere gebruiken oppervlaktewater. Vaak zit daar het kleine smaakverschil’, aldus Carl Heyrman, algemeen directeur bij AquaFlanders. AquaFlanders verenigt de negen Vlaamse watermaatschappijen en treedt op als vertegenwoordiger van de Vlaamse waterketen. De organisatie reguleert en adviseert watermaatschappijen omtrent de wetgeving. Daarbij voeren ze regelmatig controles uit om te checken of de vastgelegde normen gerespecteerd worden. Uit cijfers blijkt alvast dat de Vlaamse drinkkwaliteit aan de normen voldoet. In 2016 werden de verplichte parameters bij slechts 0,4 procent van de genomen stalen overschreden.

Wat je geeft, krijg je terug

Door minder flessenwater te drinken, kan je de cirkel rond maken. Naast lood en pesticiden vormen microplastics een hardnekkig probleem voor de Vlaamse watermaatschappijen. En die microplastics zijn een restant van onder andere PET-flessen. Door UV-straling en slijtage valt dat plastic uiteen in minuscule stukjes die slechts 5 millimeter groot zijn. Het is erg moeilijk voor de watermaatschappijen om zulke stukjes weg te filteren. Watermaatschappij Aquafin duidt dat het volledig wegfilteren van alle microplastics een enorm dure en niet-duurzame oplossing zou zijn. Het is dus belangrijk om het probleem bij de bron aan te pakken.